در سال‌های اخیر با رشد چشم‌گیر اشتغال به سبک آزاد (Freelancing) در ایران، بسیاری از متخصصان حوزه‌های مختلف از جمله برنامه‌نویسی، طراحی گرافیک، ترجمه، تولید محتوا، مشاوره و آموزش آنلاین، فعالیت خود را بدون استخدام رسمی و تحت عنوان «فریلنسر» ادامه داده‌اند.
فریلنسری، به‌عنوان شکلی از کسب‌وکار مبتنی بر مهارت و پروژه، هرچند ممکن است از نظر عرفی شبیه به کار «پاره‌وقت» یا «غیررسمی» به نظر برسد، اما از منظر سازمان امور مالیاتی جمهوری اسلامی ایران، فعالیت اقتصادی محسوب می‌شود و در صورتی که شرایط خاصی فراهم باشد، مشمول پرداخت مالیات خواهد شد.
در این مقاله، به بررسی کامل قوانین مالیاتی مرتبط با فریلنسرها در سال ۱۴۰۴ می‌پردازیم. هدف این است که تمامی افرادی که از این طریق درآمد کسب می‌کنند، با آگاهی و برنامه‌ریزی دقیق، خود را در برابر جریمه‌ها و پیامدهای قانونی حفظ کنند.
چه کسانی مشمول مالیات هستند؟
در قوانین مالیاتی ایران، شخصی که به موجب فعالیت اقتصادی، درآمدی کسب می‌کند و ملزم به پرداخت مالیات است، «مُوَدی» نامیده می‌شود.
در حوزه فریلنسری، چنانچه فرد هیچ‌گونه شغل رسمی یا رابطه استخدامی نداشته باشد، اما به صورت مستقل و مستمر درآمد کسب کند، مشمول مالیات خواهد شد؛ به‌ویژه اگر درآمد او از مرزهای تعریف‌شده عبور کند.
در واقع، نه شغل رسمی شما، بلکه میزان و نوع گردش مالی در حساب‌های بانکی‌تان است که تعیین‌کننده شمول مالیاتی‌تان خواهد بود.
- مؤدی: شخصی که باید مالیات بدهد.
- ممیز: کارشناس مالیاتی که مدارک و حساب‌های مؤدی را بررسی می‌کند.
ملاک‌های مشمولیت مالیاتی فریلنسرها
سازمان امور مالیاتی با استفاده از داده‌های مربوط به گردش حساب بانکی، فریلنسرها را شناسایی کرده و در صورت عبور از مرزهای مشخص، آن‌ها را مشمول پرداخت مالیات می‌داند. این مرزها به شرح زیر است:
خط قرمزهای مهم:
- واریز سالانه ۵۰۰ میلیون تومان به حساب‌ها: اگر مجموع مبالغ واریزی به همه حساب‌های بانکی شما در طول یک سال از ۵۰۰ میلیون تومان بیشتر شود.
- تعداد تراکنش در یک ماه: اگر در یک ماه، بیش از ۱۰۰ تراکنش کارت‌به‌کارت به یک حساب خاص داشته باشید که مجموع آن‌ها بالای ۳۵ میلیون تومان باشد.
- تراکنش بالا در یک ماه: اگر در مجموع تمام حساب‌ها، بیش از ۲۰۰ تراکنش یا بیش از ۱ میلیارد تومان واریزی در یک ماه داشته باشید.
در صورتی که هر یک از این شرایط رخ دهد، بانک موظف است اطلاعات شما را به سازمان امور مالیاتی گزارش دهد و از آن پس شما به عنوان «مؤدی مالیاتی» شناخته می‌شوید.
فرآیند ثبت‌نام و تشکیل پرونده مالیاتی
در صورت شناسایی به عنوان مؤدی یا حتی پیش از آن برای جلوگیری از مشکلات احتمالی، بهتر است فریلنسرها نسبت به تشکیل پرونده مالیاتی اقدام کنند. مراحل کلی به شرح زیر است:
- ثبت‌نام در سامانه سازمان امور مالیاتی: ورود به سامانه my.tax.gov.ir و ثبت‌نام اولیه با اطلاعات هویتی و شماره ملی.
- تکمیل اطلاعات هویتی، شغلی و محل فعالیت: وارد کردن اطلاعات دقیق درباره نوع فعالیت، آدرس محل کار (که می‌تواند محل سکونت باشد)، شماره تماس و حساب بانکی.
- دریافت کد رهگیری ثبت‌نام و پیگیری از طریق دفاتر خدمات مالیاتی: برای احراز هویت و تکمیل فرآیند ثبت‌نام، ممکن است نیاز به مراجعه حضوری به یکی از دفاتر پیشخوان یا مراکز مالیاتی داشته باشید.
- تشکیل پرونده مالیاتی: پس از ثبت‌نام، پرونده‌ای در حوزه مالیاتی مربوط به شما ایجاد می‌شود.
نحوه محاسبه مالیات بر درآمد فریلنسرها
زمانی که شما به عنوان مؤدی شناسایی شدید و مجموع دریافتی‌هایتان از مرز ۵۰۰ میلیون تومان عبور کرد، محاسبه مالیات به‌صورت زیر انجام می‌شود:
فرض کنید مجموع واریزی شما در سال ۵۰۰ میلیون تومان باشد:
- معافیت مالیاتی سالانه: حدود ۱۲۰ میلیون تومان(بر اساس معافیت سال ۱۴۰۳؛ رقم نهایی هر سال ممکن است تغییر کند).
-
درآمد مشمول مالیات: ۵۰۰ – ۱۲۰ = ۳۸۰ میلیون تومان
نرخ مالیات: تصاعدی و پلکانی بین ۱۰٪ تا ۳۰٪بنابراین:
حداقل مالیات: بر اساس نرخ ۱۰٪ برای سطوح پایین‌تر
حداکثر مالیات: ممکن است تا ۳۰٪ برای درآمدهای بالا برسد
کاهش مالیات با ارائه مدارک هزینه:
اگر شما بتوانید هزینه‌های مرتبط با فعالیت فریلنسری (مثل خرید لپ‌تاپ، میز کار، هزینه اینترنت، نرم‌افزارها و غیره) را مستند کنید، این هزینه‌ها از سود کسر می‌شود.
مثلاً:
- هزینه‌های سالانه: ۱۰۰ میلیون تومان
- سود مشمول مالیات: ۳۸۰ – ۱۰۰ = ۲۸۰ میلیون تومان
در این صورت:
- مالیات محاسبه‌شده نیز بر اساس پلکان درآمدی و سود خالص جدید خواهد بود.
واریزی‌های معاف از مالیات
برخی تراکنش‌ها جزو درآمد محسوب نمی‌شوند و شامل مالیات نمی‌شوند:
- انتقال وجه بین حساب‌های شخصی خودتان
- واریز از سوی اعضای خانواده (در حد عرف)
- وام بانکی
- بازگشت قرض
- فروش اموال شخصی که قبلاً مالیات‌شان پرداخت شده
توجه: اگرچه این واریزها معاف از مالیات‌اند، اما ممکن است تعداد بالای آن‌ها موجب عبور از خط قرمز تراکنشی شود و شما را مشمول بررسی دقیق‌تر کند.
توصیه‌هایی برای فریلنسرها
- حساب بانکی مخصوص فریلنسری داشته باشید و از حساب شخصی جدا باشد.
- هر هزینه‌ای که برای فعالیت خود انجام می‌دهید، فاکتور یا رسید آن را نگه دارید.
- از واریز پول‌های غیرمرتبط به حساب خود بپرهیزید.
- از هم‌اکنون با مشاوران مالیاتی مشورت کنید.
- حتماً در سامانه امور مالیاتی ثبت‌نام و پرونده تشکیل دهید.
عواقب عدم اقدام به‌موقع
اگر فریلنسر هستید و مشمول مالیات باشید و اقدام به ثبت‌نام و پرداخت نکنید:
- ممکن است حساب‌های شما مسدود شوند.
- جریمه‌های تأخیر و پنهان‌کاری تا ۳۰٪ اضافه شود.
- سازمان امور مالیاتی می‌تواند تا ۵ سال بعد، نسبت به بررسی مالیات‌های گذشته شما اقدام کند.
آشنایی با سامانه‌های مالیاتی مرتبط با فریلنسرها
برای مدیریت بهتر فرآیند مالیاتی، سازمان امور مالیاتی چند سامانه راه‌اندازی کرده که فریلنسرها باید با آن‌ها آشنا باشند:
۱. سامانه مؤدیان مالیاتی (سامانه پایانه فروشگاهی)
- هدف: ثبت تمام صورتحساب‌های الکترونیکی کسب‌وکارها.
- اگر فریلنسری خدمات یا محصولی می‌فروشد که نیاز به فاکتور دارد، باید از طریق این سامانه اقدام کند.
۲. درگاه ملی خدمات مالیاتی
- آدرس: my.tax.gov.ir
- خدمات: ثبت‌نام مؤدی، مشاهده بدهی، ثبت اظهارنامه، تقسیط بدهی، دریافت گواهی مالیاتی و …
۳. سامانه مالیات بر درآمد
- این سامانه برای ارسال اظهارنامه‌های مربوط به مالیات سالانه کاربرد دارد.
نکته مهم:
فعلاً اکثر فریلنسرها که مشتری حقیقی دارند نیازی به ارسال فاکتور رسمی ندارند، اما در آینده ممکن است این الزام نیز برای آن‌ها ایجاد شود. به همین دلیل پیشنهاد می‌شود از حالا آشنایی با این سامانه‌ها را شروع کنند.